ချင်းနိုင်ငံရေး အဖြေရှာခြင်း အပိုင်း – ၁
R.Lakher ရေးသည်။
ကမ္ဘာပေါ်ရှိ နိုင်ငံရေးပြဿနာ အများစု သည် တူညီသော နိုင်ငံရေးကိုယ်စားပြုမှု မရှိရာမှ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ ချင်းလဲန်း ကောင်စီ၏ အဓိကပြဿနာ သည် ချင်းလူမျိုးစု များအကြား တူညီသော ကိုယ်စားပြုမှု (Equal Representation) မရှိသည့် ပြဿနာ ဖြစ်သည်။
ချင်းလဲန်း တည်ဆောက်ရေး (State Building) နှင့် ချင်းအမျိုးသား တည်ဆောက်ရေး (Nation Building) တို့အောင်မြင်နိုင်ရန် အတွက် ချင်းအမျိုးသား တစ်ရပ်လုံးက လက်ခံနိုင်သော ကောင်စီ တစ်ခု လိုအပ်နေပြီး မကြာသေးခင်က ဖွဲ့စည်းထားသော Chinland Council (CC) သည် ချင်းအမျိုးသား တစ်ရပ်လုံးကို မလွမ်းခြုံနိုင်ကြောင်းကို အားလုံးတွေ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။ အင်အားကြီးသော ချင်းလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့ ၆ ဖွဲ့ ကျော် နှင့် ICNCC ၏ ကန့်ကွက်မှုများဟာ CC ၏ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်မှုတွင် ကြီးမားသော ဟာကွက်များ ရှိနေကြောင်း ထင်ရှားစေသည်။ ထို့ကြောင့် ချင်းအမျိုးသား တစ်ရပ်လုံးလက်ခံ နိုင်သော ကောင်စီတစ်ခု ဖြစ်ပေါ်လာရန် CC ကို ပြင်ရန် (သို့) အသစ်သော ကောင်စီတစ်ရပ် ဖွဲ့စည်းရန် လိုအပ်လာသည်။ ထိုကဲ့သို့ မလုပ်နိုင်ပါက ချင်းတော်လှန်ရေး သည် နှစ် ခြမ်း၊သုံးခြမ်းကွဲသွားနိုင်ပြီး ချင်းအမျိုးသား တည်ဆောက်ရေး ပန်းတိုင်မရောက်ပဲ မလိုအပ်သော ရလဒ်ဆိုးများ နှင့်သာ ကြုံတွေ့ရနိုင်သည်။
Chinland Council ဖွဲ့စည်းခြင်း၏ ရည်ရွယ်ချက်က ဘာလဲ?
ချင်းလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့ ၂၀ ကျော် ပေါ်ပေါက်လာခြင်းနှင့်အတူ ချင်းပြည်နယ်ကိုယ်စားပြုမှုအတွက် CNF ၏ နေရာ အခန်းကဏ္ဉသည် ဇဝေဇဝါ မရှင်းမလင်း ဖြစ်လာသည်။ ၂၀၂၁ မတိုင်မီတွင် CNF သည် National Ceasefire Agreement (NCA) နှင့် ပြည်ထောင်စုအဆင့်တွင် ချင်းအရေးကို ကိုယ်စားပြု သော လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့ ဖြစ်ခဲ့သော်လည်း လက်ရှိနှင့် အနာဂတ်တွင် ဖြစ်ပေါ်လာမည့် နိုင်ငံရေး ဆွေးနွေးပွဲများတွင် CNF တစ်ဖွဲ့တည်းဖြင့် ချင်းကိုကိုယ်စားပြုရန် မဖြစ်နိုင်တော့ပေ။ ထို့ကြောင့် CNF သည် ချင်းလက်နက်အကိုင်များအားလုံးပါဝင်သော Chinland Council (CC) ပေါ်ပေါက်ရေးကို ကြိုးစားလာသည်ဟု နားလည်ရသည်။ ဤနေရာတွင် CDFs များအပေါ် CNF ၏ အမြင်သဘောထား၊ ဆက်ဆံရေး နှင့် မူဝါဒများသည် အင်မတန်အရေးကြီးပါသည်။ ထို့အပြင် CC ဖွဲ့စည်းမှု၏ နောက်ခံ ရည်ရွယ်ချက်အမှန်ကို သိရန် အရေးကြီးပါသည်။ CC ကို ချင်းပြည်နယ် တစ်ခုလုံးကိုယ်စားပြုပြီး ချင်းလဲန်း (အမျိုးသား) တည်ဆောက်ရန် နှင့် ပြည်နယ် အစိုးရ တစ်ရပ် ပေါ်ထွက်လာရန် ရည်ရွယ်ချက် ဖြင့်ဖွဲ့စည်းသလား (သို့) ချင်းပြည်နယ်ကိုကိုယ်စားပြုပြီး ပြည်ထောင်စုအဆင့်တွင် ချင်းကိုယ်စား နိုင်ငံရေးဆွေးနွေးမည့် ကောင်စီ အဆင့်မျှသာ ရည်ရွယ်ပြီး CC ကို ဖွဲ့စည်းလိုက်ခြင်းဖြစ်နိုင်သည်ဟု သံသယဖြစ်စေသည်။ ဤကဲ့သို့ သော ပြည်ထောင်စု အဆင့် ကိုယ်စားပြုမှု အဆင့်မျှ ဆိုလျှင် CC တွင် ချင်းအမျိုးသား အားလုံးပါဝင်လာရေးသည် (All inclusivenss) အရေးမကြီးတောပဲ့ အများစု (Majority Participation)ပါဝင် သည့် ပလက်ဖောင်း တစ်ခု ဖြစ်ရန်သာ လိုအပ်သည်။ ထို့အပြင် ချင်းပြည်နယ် စည်းလုံးရေးသည် အဓိက မဟုတ် တော့ ပေ။ စစ်မှန်သော ချင်းလဲန်းတည်ဆောက်ရေး နှင့် ချင်းအမျိုးသား တည်ဆောက်ရေးသည် ထိုကဲ့သို့ မဖြစ်သင့်ပေ။ ချင်းအမျိုးသား တည်ဆောက်ရေးအောင်မြင်ရန်မှာ လူမျိုးစုတစ်စုမကျန်၊ တော်လှန်ရေး အင်အားစုတစ်စုမကျန် CC တွင် ပါဝင်နိုင်ရန် အရေးကြီးသည်။ လူမျိုးစု အားလုံး၊ တော်လှန်ရေး အင်အားစု အားလုံး ပါဝင်လာနိုင်ရန်အတွက် အဟန့်အတားဖြစ်စေသော အချက်များကို အလျော့အတင်းပေးပြီး ဖြေရှင်းရန်လိုအပ်သည်။
CNF တွင် ဟားခါး နှင့် ထန်တလန် (လိုင်) လူမျိုးစု လွမ်းမိုးနေသည့် ပြဿနာ
၂၀၂၁ နောက်ပိုင်း ပေါ်ပေါက်လာသော CDFs များသည် နစ် ၃၀ ကျော်ကြာ ရပ်တည်လာ သော CNF ထဲကို မပေါင်းပဲ မြို့နယ် နှင့် မျိုးနွယ်စုကိုအခြခံပြီး လက်နက်ကိုင်လာကြသည်ကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် CNF သည် ချင်းလူမျိုးနွယ်စုအားလုံးကို ကိုယ်စားပြုနိုင်ခြင်းမရှိ သည်ကို သိနိုင်သည်။ အကြာင်းရင်းများစွာရှိသည့်အနက် တစ်ချက်မှာ ၂၀၂၂-၂၀၂၄ တက်တမ်းအတွင် CNF ၏ အလုပ်အမှုဆောင် (Central Executive Committee-CEC) အဖွဲ့ဝင်များကို လေ့လာကြည့်ပါက ၁၅ ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး ၁၀ ဦး သည် ဟာခါးနဲ့ ထန်တလန်မြို့နယ် ခံ (လိုင်လူမျိုးစု) များဖြစ်နေကြကို တွေ့ရသည်။ ထို့ကြောင့် CNF ၏ အဓိက မူဝါဒများကို ကိုင်သော သူများသည် ဟားခါးနှင့် ထန်တလန် များသာ ဖြစ်ကြသည်ဟု ပြောစရာရှိလာသည်။ CNF သည် လိုင်လူမျိုးစု (ဟားခါး၊ ထန်တလန်) ဦးဆောင်မှု(Lai Dominated) လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်း ဟု ဆိုနိုင်သော်လည်း ချင်းနာမည်ခံထားပြီး ချင်းပြည် နယ် တစ်ဝှမ်းမှ ချင်းလူမျိုးများဖြင့် အလယ်ပိုင်း နှင့် အောက်ခြေတွင် ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ထားသောကြောင့် ချင်းကိုယ်စားပြုသော အဖွဲ့အစည်း တစ်ခု ပုံစံဖြစ်နေသည်။ ထို့ကြောင့်ချင်းကိုယ်စားပြု အဖွဲ့အစည်း နှစ်ခု (CNF နဲ့ CC) ထပ်နေသည့် ပြဿနာ ဖြစ်လာသည်။ ထို့ကြောင့် ယနေ့ကြုံ့တွေ့နေကြရ သော CC ၏ အဓိက ပြဿနာမှာ ဟားခါးနှင့် ထန်တလန်မြို့နယ်မှ CDF-Hakha, CDF-Thangtlang, CDF-Zophei,MPs များ အပြင် CNF နာမည်ဖြင့် ဟားခါးနှင့် ထန်တလန်မြို့နယ် မှ ကိုယ်စားလှယ်များ CC တွင် အဆမတန်ပါဝင်နေရာယူလာသည့် ပြဿနာ ဖြစ်သည်။ CC ၏ ပြဿနာသည် CNF ၏ ကိုယ်စားပြုမှု အဆမတန်များနေသည့် ပြဿနာ ထက်ပိုမိုနက်ရှိုင်းသော ဟားခါး၊ထန်တလန် (လိုင်) ကိုယ်စားပြုမှု များနေသည့် ပြဿနာ ဖြစ်သည် ကို နားလည်ရန် အရေးကြီးသည်။ ထို့ကြောင့် ချင်းလူမျိုးစုများအကြား မတူညီသော ကိုယ်စားပြုမှု (Unequal Represantion) ပြဿနာကို မဖြေရှင်းနိုင်ပါက ချင်းအမျိုးသား တည် ဆောက်ရေးသည် ရှေ့မတိုးနောက်မဆုတ် (Deadlock) အခြေနေတွင်သာ ရှိနေမည်ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ နိုင်ငံရေးပြဿနာ အများစု သည် တူညီသော နိုင်ငံရေးကိုယ်စားပြုမှု မရှိရာ မှ ဖြစ်ပေါ်လာသည်ကို သမိုင်းများကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် သိနိုင်သည်။ အဝေးကို ကြည့်စရာ မလိုပဲ မြန်မာနိုင်ငံ၏ လက်ရှိ ပြဿနာသည် ဗမာ နှင့် တိုင်းရင်းသားများ၏ နိုင်ငံ ရေးကိုယ်စားပြုမှု မတူညီ ခြင်းမှ ဖြစ်ပေါ်လာသည် ကို တွေ့နိုင်သည်။
CC အောင်မြင်ရေးသည် CNF ပေါ်တွင်များစွာ မူတည်နေ
CNF နဲ့ ပတ်သက်ပြီး မေးစရာ၊ ငြင်းခုန်စရာများစွာ ရှိနေသည်။ ဥပမာ-တခြားသော မြို့နယ်၊ မျိုးနွယ်စု များက ၂၀၂၁ မတိုင်ခင် တော်လှန်ရေး မလုပ်ချင်ခဲ့ကြလို့လား၊ ဟားခါး နှင့် ထန်တလန်လို အမျိုးသားရေး စိတ်ဓာတ်မပြင်းထန်ကြတာလား၊ မပေးစပ်ကြလို့လား၊ မထူးချွန်ကြလို့လား၊ CNF ထဲ့ကို မဝင်ချင်ခဲ့ကြလို့လား၊ ဘာကြောင့် မဝင်ခဲ့ကြသလဲ၊ CNF ထဲဝင်ရန် ဘာတွေက အဟန့်အတားဖြစ်စေခဲ့တာလဲ၊ CNF ကကော့ စည်းရုံးရေး မလုပ်ခဲ့ဘူးလား၊ ဟားခါးနှင့် ထန်တလန် လူတွေကို ပဲ CNF ၏ ခေါင်းဆောင် နေရာရရန် စနစ်တကျစီစဥ်ခဲ့သလား စသဖြင့် အပြန်အလှန်ငြင်းခုန် လို့ရသော မေးခွန်များစွာရှိနေသည်။ ကျနော်အနေနှင့် မိမိအမြင်ကို ဤနေရာတွင် မဖော်ပြတော့ပေ။ စာဖတ်သူ အနေ့ ဖြင့် အဖြေကို မိမိဘာသာ ဆုံးဖြတ်ရန် တိုက်တွင်းချင်ပါသည်။ သေချာနေသော အဖြေတစ်ခုမှာ မြို့နယ် ၉ မြို့နယ် အနက် ၂ မြို့နယ် မှ ၁၀ ဦး CEC အဖွဲ့ဝင် ဖြစ်နေသော CNF သည် ချင်းပြည်နယ် ၉ မြို့နယ် နှင့် ချင်းလူမျိုးစု ၅၃ ခုလုံး၏ လိုအပ်ချက်ကို ကိုယ်စားမပြုနိုင်သော အချက်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ချင်းအမျိုးသား တစ်ရပ်လုံးလက်ခံပြီး၊ ချင်းအမျိုးသား တစ်ရပ်လုံး ကိုယ်စားပြု နိုင်မည့် နိုင်ငံရေးအဆောက်အအုံတစ်ခု ပေါ်ပေါက်ရေး အတွက် လက်ရှိ Chinland Council ကို ပြင်နိုင်ရန် ဟားခါး၊ထန်တလန် လူများ အဆမတန် ကိုယ်စားပြု နေရာရနေခြင်း ကို ပထမဖြေရှင်းရန် အရေးကြီးလာသည်။ ဤနေရာတွင် CNF ကို အကြောင်းမရှိ ဝေဖန်နေခြင်းမဟုတ်ဘဲ ချင်းလဲန်း တည်ဆောက်ရေးအောင်မြင်နိုင်ရန် အတွက် ပြဿနာအရင်းအမြစ်ကို ဖော်ထုတ်ပြနေခြင်း ဖြစ်သည်။
အကြောင်းမှာ CC ကို အဓိက ဦးဆောင်ဖွဲ့စည်းသူသည် CNF ဖြစ်နေပြီး CC သည် နိုင်ငံရေး ခန္ဓာကိုယ် (Body) ဟု ဆိုလျှင် CNF သည် CC ၏ ဝိညာဥ် (Spirit) ဟု ဆိုရမည့် အနေအထားဖြစ်နေသည်။ ထို့ကြောင့် CC ကို CNF ၏ နိုင်ငံရေးအာဘော်(ideology) ဖြင့် ထိန်းချုပ်ပြီး လိုရာဆွဲ ဦးဆောင်သွား မည်ကိုလည်း CDFs တစ်ချို့ သံသယမကင်းဖြစ်နေကြသည် ကို တွေ့ရသည်။ ထို့ကြောင့် ချင်းနိုင်ငံရေး ပြဿနာများကို စဥ်းစားရာတွင် CNF သည်အရေးကြီးဆုံးသော stakeholder ဖြစ်နေပြီး ချင်းပြည်နယ် ဆိုးရေး ကောင်းရေး၊ ချင်းအမျိုးသားတည်ဆောက်ရေး အောင်မြင်ရေး ကျဆုံးရေးသည် CNF ပေါ်တွင် များစွာ မူတည်နေသည်။
မည်ကဲ့သို့ အဖြေရှာကြမည်နည်း
ပထမဆုံး ချင်းပြည်နယ် ၏ နိုင်ငံရေး ပြဿနာသည် တခြားသော ပြည်နယ်များ ၏ ပြဿနာ နှင့်မတူသည် ကို သိရန်လိုအပ်သည်။ ထို့ကြောင့် ချင်းပြဿနာကို တခြားသောပြည်နယ် ပြဿနာများကို ဖြေရှင်းသည့်နည်း နှင့် ချဥ်းကပ်လို့မရ သည်ကို နားလည်ရန်လိုအပ်ပါသည်။ နောက်တစ်ချက်သတိထားရမည်မှာ မြို့နယ် အလိုက်အခြခံဖွဲ့စည်းထားသော CDFs များသည် အပေါ်ယံ နာမည်မျှသာ မြို့နယ်ကိုအခြေခံထားပြီး၊ အကယ်စင်စစ်မှာ မျိုးနွယ်စုကို အခြေခံထားကြသည် ကို နားလည်ရန် လိုအပ်သည်။ ဥပမာ Matupi-CDF သည် မြို့နယ် အခြေခံဟု ဆိုသော်လည်း မတူလူမျိုးစု အများစု နှင့်သာ ဖွဲ့စည်းထားပြီး၊ မတူလူမျိုးစု အရေးကိုသာ ခန့်မှန်းခြေ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းအထက်ကိုယ်စားပြုထားသည် ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ချင်းနိုင်ငံရေးပြဿနာ ကို ချဥ်းကပ်အဖြေရှာရာတွင် လူမျိုးစုကို အခြေခံပြီးစဥ်းစားရန်လိုအပ်ပါသည်။
” The path to a just and equitable society begins with equal representation” ဟု ဆိုကြသည်။တရားမျှတပြီး သာတူညီမျှ လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုကို တည်ဆောက်ရန် တူညီသော ကိုယ်စားပြုမှုဖြင့် စတင်ရမည် ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် CC ကိုပြင်ရန် (သို့) ပြန်လည်းဖွဲ့စည်းရန်အတွက် ချင်းလူမျိုးစုများအကြား တူညီသော ကိုယ်စားပြုမှု (Equal Representation) ကို ထည့်သွင်း စဥ်းစား ရမည်ဖြစ်သည်။ လုံးဝတန်းတူ ကိုယ်စားပြုမှု ကို မဖော်ဆောင်နိုင်ရင်တောင် ကွာဟမှု ကြီးမားနေ၍ မရပေ။ တန်းတူရေး (Equality) အပေါ် အခြေမခံသော မည့်သည့် နိုင်ငံရေး ဖွဲ့စည်းမှု နှင့် မူဝါဒမှ ကြာရှည်မခံနိုင်သည်ကို နားလည်ရန် လိုအပ်သည်။ ထို့ကြောင့် တန်းတူရေး (Principle of Equality) အပေါ်ကို အခြေမခံနိုင်ပါက CC ကို အခါတစ်သောင်း ပြင်ပြင်၊ မည်ကဲ့သို့ ပြင်ပြင် အတားအဆီး စိန်ခေါ်မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရမည်ဖြစ်ပြီး အောင်မြင်မှုနှင့် အလှမ်းဝေးနေမည်ဟု မြင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် တိုက်ရိုက် ပြောရရင် CNF တွင် ဟားခါး၊ထန်တလန် (လိုင်) လူမျိုးစုများ ခေါင်း ဆောင်နေရာတွင် လွှမ်းမိုးနေမှု ကို ပြင်ရန် (သို့) အဖြေတစ်ခုခု ရှာရန် လိုအပ်နေသည်ဟု မြင်ပါသည်။ ထို့ကဲ့သို့ မဟုတ်ပါက CNF အပေါ် မယုံကြည်မှု (Distrust) နှင့် သံသယရှိမှု (Doubt) တခြား ချင်းလူမျိုးစုများတွင် ရှိနေမည် ဖြစ်ပြီး စည်းလုံးရေး အတွက် အတားအဆီး ဖြစ်နေမည် ဖြစ်သည်။ ဤပြဿနာသည် လက်တွေ့ ဖြေရှင်းရန် အင်မတန် ခက်သော ပြဿနာ ဖြစ်ကြောင်းကို နားလည်ပါသည်။ သို့သော် လက်ရှိ ချင်းအမျိုးသား ခေါင်းဆောင်များ၏ သဘောထားကြီးမှု နှင့် အမျှော်အမြင်ရှိမှုတွင် မူတည် သွားမည်ဟု သုံးသပ်မိပါသည်။
အပိုင်း ၂ ဆက်ရန်
R. Lakher
Chin Politics and Revolution Observer
Researcher and writer
